“Новую зямлю”Я.Коласа справядлiва называюць энцыклапедыяй жыцця бел. сялянства конца XIX- i пачатку XX ст. i невыпадкова. Паэма -- вялiкi эпiчны твор аб гiстарычным лёсе бел. сялянства i пошуках iм шляхоу да светлай будучынi. Паэт расказвае аб усiм, чым багата i цiкава жыццё сялян: аб клопатах i занятках дарослых, аб забауках дзяцей i iх вучобе, аб святочных днях i буднях, ясных летнiх днях i цiхiх зiмовых вечарах, калi дарослыя пры дзецях "пачнуць казаць свае успамiнкi, вясцi размовы пра старынкi".
Працай былi запоунены буднi сялян. Працавалi i дарослыя, i дзецi: Мiхаiл выконвау абавязкi леснiка, Антось "правiу гаспадарку", усю хатнюю работу выконвала Ганна -- жонка Мiхала. Я.Колас паказвае працэс варыва, сяубы, жнiва, малацьбы. У час жнiва калектыуная праца становiцца крынiцай прыгожага, напауняе душу сялян радасцю, прыносiць iм задавальненне. Паэт можа расказаць цэлую гiсторыю пра стары дзедау човен, пра тое, як трэба умела выбраць касу.
Апiсанне касьбы -- гэта цэлы гiмн у гонар чалавека працы. Касцы парауноуваюцца з "ваякамi", якiя iдуць "нiбы у атаку", то "грамадою, то шнурам цягнуць, чарадою, то паасобку, то па пары". У паэме апiсваюцца i прылады працы, створаныя працавiтымi рукамi (сярпок крывенькi, граблi), i сялянская хата, гумно, павець. Я.Колас ведае, як звiваецца пчалiны рой i як яго трэба абiраць, як трэба слаць снапы на таку, каб было зручна малацiць.
З энцыклапедычнай шырынёй апiсвае Я.Колас усе звычаi i абрады, якiя бытавалi у той час на Бел. Гэта каляндарныя святы (куцця, вялiкдзень, коляды), звычаi узаемадапамогi (талака, кумаванне, кiрмашы сходы, народныя песнi, казкi).
Па энцыклапедычнаму шырока апiсвае Я.Колас сваю родную зямлю -- мацi. Апяваючы знаёмыя яму з дзяцiнства мясцiны, ён паказвае, наколькi прыгожая наша зямля i як многа хараства i паэзii у яе сцiплых краявiдах. Чаргуюцца днi i ночы, за зiмамi iдуць вёсны, птушкi пралятаюць з выраю i зноу ляцяць у цёплыя краiны, iдуць дажджы, гуляюць завiрухi, разлiваюцца i замярзаюць рэкi -- пра усё гэта расказваецца у паэме. У вобразах роднага краю Я.Колас заусёды чэрпау натхненне i сiлу. Хараство роднай прыроды выклiкала у паэта не толькi радасць i захапленне, але i смутак. Яго сэрца балiць за бяспраунага, прыгнечанага i зняважанага сялянiна. З паэм мы уяуляем яго знешнi выгляд, у што ён быу апрануты, што еу i пiу, аб чым марыу, на што спадзявауся i у што верыу. Працоунаму чалавеку, якi паустае у паэме ва усёй сваёй велiчы, аддае Я.Колас свае сiлы, сваю любоу i свой талент.
№ 2.
|